Waorum heite weej Keieschiéters?
’t Waord Kei kump in völ name vân plâtse veur. Door lokale karnevalsvereniginge en vastenaovesgezelschappe woord dizze naam dân ok duk aovergenaome. Name die veurkômme: Keienland (Liessel), Keiegat (Waalre), Keistad (Lichtenvoorde), Keijebijterstad (Helmond), Keieschietersriek (Arcen), Keienburg (Bergen op Zoom), Keiepellersdurp (Helvoirt). In Naord-Limburg zien miër karnevalsgezelschappe die ziech Keieschiéters neume.
Âs beschreve in ’n iërder book vân Theo Fransen en Gerrit Gommans geldt de kei âs simbool vân de gekkigheid. ’n Áld waordebook guf in de naderen oétleg m.b.t. ’t waord Keienburg (gekkenburg) aan, dât heerin ’t waord “kei” niks mit rotse of stiën te make hâj, mâr mit “nar”of “zot”. ’t Waord giët trug ôp Keye, de naam vân iën vân de ridders vân de Rônde Taffel vân de legendariese keunig Arthur. Dizze Keye heeld ’t midde tussen unnen héld en unne kloon. Zoë ôntstônd ’t waord dât “Nar” beteikende en dit sluut wer precies aan beej ’t karnevalsritueel, want karneval is ’t fiës vân de gekke beej oétstek.
De vólksverbeelding ging later evvel verbánd legge mit de keie-stiën oét d’n iéstiéd en d'r ôntstônde oétdrukkinge âs “unne kei in de kop hebbe”, ofwâl neet good beej dien verstánd zien. Me dooch dât zon gestoord persoën unne stiën in ziene kop hâj en ziech door de sjirurgijn koos laote behandele. Dae moos dân “de kei sni-je” of de “kei trekke”.
’n Ándere ônjuuste verklaoring hâj me in de Keiebiétersstad Helmond; Helmondenare waore aermoodzeiers en bete ôp kiezelkes um d’n hônger te verdriéve. ’n Ándere verklaoring; plattelánders rônd Helmond waore áfgunstig ôp de verhârde straote in Helmond.
Ok beej Keiepellersdaörep Helvoirt zuj zoë-iets gespeuld hebbe. De umliggende daörepe waore áfgunstig ôp de mit keie verhârde strötjes in Helvoirt. Keiepeller beteikent ’t zellefde âs Keieschiéter.
Wies zellefs in ’t Groët Schimpnamebook vân Dirk van der Heide oét 1998 wört gedooch dât de karnevallistiese naam “Keieschiétersriék” vör Ârce áfgeleid is vân ’n doënbeej gelaege kieskoel, waor duk groëte keie waere gevônde.
Weej Ârcenare woorde evvel in ’t wieje verleeje al Keieschiéters genump. Alde Ârcenare wiëte dân ok dât ze áltiéd al âs Keieschiéters betiteld woorde.
Zoë numde ze de inwoëners vân bv. Lômm “Pezerikke”, die vân Vélde “Kiësköp” en Lottum ”die vân de Peg”. Vör dât in oktoëber 1952 de Karnevalsvereniging "de Keieschiéters" offisjeel woord ôpgerich, waor ’t daormei doonde kommitee al ’n paar jaor aktief mit ’t organizere vân ’n zitting en báls. Dees aktiviteite woorde muzikaal ôndersteund door ’n gezelschap vân 10 persoëne oét de hermenie, dât ziech gebazeerd ôp d’n alde beejnaam vör Ârcenare al “de Keieschiéters”numde.
Naogegaon kân waere dât bijna 100 jaor vör d’n ôpreechtingsdatum vân ôs Karnevalsvereniging "de Keieschiéters" in Ârce mit de vastenaovend al aktiviteite woorde georganizeerd.
’n Adverténsie in ’t Venloosch Dagblad (ônderaan de bladzijde) sprik ovver de ôpveuring vân ’t blijspel “De Wildeman” door de Ârcese jônglingschaar, maondig 27 fibberwarie 1865 ôp de maert in Ârce. Ôp dínsdig d'n 28e woord ’t blijspel “Markt in Schwarzwald” ôpgeveurd.
In 1880 trok ôp 10 fibberwarie al unnen ôptoch door ’t daörep georganizeerd door “de Commissie” en vindt nao áfloëp ’n toniëlveurstelling plâts ôp de maert.
Door dezellefde kemissie georganizeerd kômme we in 1885 wer oétgebreidere aktiviteite taege, mit in d’n ôptoch verteggenwaordigd de “vereenigde Vastenavondclub”, de Hermenie en de Schuttereej.
De graöj en blaöj zit d'r in, want in 1886 zien de aktiviteite nag grötter, nl. ’t losbrande vân ’t zwaor geschut ‘s maerges um 5 oor, toet en mit ’t verdrínke vân de aovergebleve Grosschen nao ’t veurwaerik ’s aoves um 8 oor.
D’n ôptoch ’s middigs kent 22 nummers, waorônder de wage vân de “Voorrijder” (sirremoniemeister), vân Príns Karneval mit zien gevollig en vân de Raodshiére.
Nummer 13 in d’n ôptoch waor de groep “Het wapen vân Arcen”, georganizeerd door sjef Keijeschiéterjanus.
Tusse Maastricht (Tempeleers) en Venlo (Jocus) wört gestreeje waen ziech ’t aldste vastenaovesgezelschap meug neume. Vörluuëpig kân gekonkludeerd waere, dât midde 1800 en waarschienlik al iërder ok Ârce besmet waor mit de gekheid vân vastenaovend. Vás stiët dât rônd 1880 ’n komitee of kemissie ziech in Ârce aktief mit ’t organizere vân karnevalsaktiviteite bezig heeld en dât dit tusse 1880 en 1885 oétmôndde in 'n “Vereenigde Vastenavondclub”. In 1886 zeen we ’t gezelschap oétgebreid mit unne sirremoniemeister, unne Príns mit gevollig en mit in d’n ôptoch unne sjef Keijeschiéterjanus.
De twedde konkluzie die dus getrokke kân waere is, dât in taegestelling tot wât teggewaorig völ gedooch wört, de naam Keieschiéters zeker niks vân doon haet mit de kieskoele rônd Ârce, zoë-âs die d'r loge rônd 1952, ’t ôpreechtingsjaor vân de huidige Karnevalsvereniging.
Oét wellike bron de naam vör Ârce en zien bewoëners wâl kump kunne we ni zegge.
’t Meis vör de hand leet de zjaloezie vân de ôs umliggende plâtse door de ieëwe hin, ôp ’t toen mit maaskeikes geplaveide Ârce. Jaomer genôg zien die ínkele tiéntalle jaore geleeje gáns oét ’t daörepsaanzich verdwene.
Teks: Wim Janssen
Bronne: Gemínte Archief Venlo, Riemer Reinsma/onze taal.republisher, archief KV de Keieschiéters
